Στις 18-04-2019, έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη ένα ιδιαίτερο γεγονός που δεν ήταν άλλο από την Ετήσια Γενική Συνέλευση του Δικτύου Φοιτητών Erasmus. Περίπου 1000 φοιτητές και φοιτήτριες απ΄ όλη την Ευρώπη μαζεύτηκαν στη Θεσσαλονίκη για 3 μέρες.
Στην τελετή έναρξης είχα την τιμή να απευθύνω τον εξής χαιρετισμό, μέρος του οποίου θα ήθελα να επαναλάβω και σήμερα.
Αγαπητοί συνάδελφοι, αγαπητοί φοιτητές, κυρίες και κύριοι: Έχω το προνόμιο να σας καλωσορίσω όλους εδώ εκ μέρους του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (IKY), ενός από τους πιο ιστορικούς οργανισμούς της χώρας. Η IKY ιδρύθηκε το 1951. Διοικείται από το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδος και στοχεύει στην παροχή υποτροφιών σε νεαρούς επιστήμονες για μεταπτυχιακές σπουδές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Κατά την 68ετή παρουσία του IKY, χιλιάδες φοιτητές και ερευνητές έχουν χρηματοδοτηθεί για τις σπουδές τους. Από το 1987, το IKY φέρει την ευθύνη της διοίκησης, του συντονισμού, της εφαρμογής και της διάδοσης των προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εκπαίδευση (1987 Erasmus, 1990 Λίνγκουα, 1995-1999 Σωκράτης, 2000-2006 Σωκράτης ΙΙ-πρόγραμμα Διά Βίου Μάθησης 2007-2013, Erasmus + 2014-2020).
Φαντάζομαι ότι πολλοί από εσάς, είστε εξοικειωμένοι με τον διάσημο πίνακα του Ρούμπενς, όπου ο Δίας (ο πατέρας όλων των αρχαίων θεών) παίρνει τη μορφή ταύρου και απαγάγει μια νεαρή κυρία, που ονομάζεται Ευρώπη. Πράγματι, αν κοιτάξετε στην άλλη πλευρά του κόλπου που περιβάλλει την πόλη της Θεσσαλονίκης, θα δείτε την κορυφή του Ολύμπου, όπου οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ήταν η κατοικία του ίδιου Δία, του απαγωγέα της Ευρώπης, στον οποίο οφείλουμε το όνομα της κοινής μας Ηπείρου. Ο τόπος αυτός είναι συμβολικός και μας υπενθυμίζει πώς θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω, και να θυμηθούμε τα θεμέλιά μας, τις αξίες πάνω στις οποίες χτίστηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δυστυχώς, με λύπη μου αναφέρω έναν άλλο συμβολισμό των ημερών: ένα σύμβολο με οικουμενικές αξίες που έχει σχεδόν καταστραφεί. Και, φυσικά, αναφέρομαι στην υπόθεση της Notre Dame. Ο πόνος για την απώλεια αυτή δεν ήταν μόνο γαλλικός αλλά όλη η ανθρωπότητα, ειδικά εμείς οι Ευρωπαίοι, αισθανόμαστε όλοι ένα βαθύ πόνο. Επειδή ζούμε σε μια νέα εποχή, όπου το Εθνικό είναι και Παν-Ευρωπαϊκό και το Ευρωπαϊκό είναι και Εθνικό. Η καταστροφή (simphora) που έχει πέσει πάνω στο Παρίσι, μας επηρεάζει όλους είτε ερχόμαστε από τη Γαλλία, τη Δανία, τη Ρουμανία ή την Ισπανία. Μας θυμίζει ότι όλοι ταξιδεύουμε στην ίδια βάρκα. Κάτι που μας φέρνει στο επόμενο σημείο: η γενιά σας αντιμετωπίζει μια άλλη μεγάλη απώλεια που θα επηρεάσει πιθανώς το Ευρωπαϊκό μας μέλλον. Αναφέρομαι στο BREXIT. Προσπαθώ να καταλάβω πώς φτάσαμε ως εκεί. Αυτή η θλιβερή κατάσταση, μαζί με άλλες, πιστεύω, πως είναι σε μεγάλο βαθμό, το αποτέλεσμα της παραπληροφόρησης. Η εξάπλωση των ψεύτικων ειδήσεων. Φαίνεται ότι ζούμε σε καιρούς, όπου η ανάπτυξη των Νέων Τεχνολογιών, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και μια κατάσταση παγκοσμιοποίησης, έχουν ευνοήσει την ταχύτερη διάδοση της παραπληροφόρησης από την ίδια την πληροφορία. Η διαφορά της “Παρα-γνώσης” από τη Γνώση. Τα νέα μέσα φαίνεται να ευνοούν τη χειραγώγηση των πληροφοριών και τη «μεταμόρφωσή» τους σε παρα-πληροφορίες. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων: ζήσαμε πρόσφατα μια κατάσταση όπου η ιδέα ότι οι Πορτογάλοι, οι Ιταλοί ή οι Ιρλανδοί, οι Έλληνες και οι Ισπανοί είμαστε όλοι PIGS. Η ιδέα ταξίδεψε και κυριάρχησε τόσο γρήγορα. Και σε σύντομο χρονικό διάστημα ζήσαμε την αντίστροφη πορεία. Μέσα σε τρία χρόνια γίναμε PIGS και καλοί άνθρωποι ξανά. Εμείς οι Έλληνες σε ένα χρόνο χριστήκαμε ως οι βασιλιάδες της τεμπελιάς και, αργότερα, αναγνωριστήκαμε ως οι άνθρωποι που εργάζονται περισσότερο από όλους στον Ευρωπαϊκό χώρο.
Επομένως, η πρόκληση είναι μπροστά σας και θα πρέπει να αντιμετωπίσετε τις νέες προκλήσεις. Αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως Ένωση, πρέπει να μάθουμε πώς να φιλτράρουμε και να αξιολογούμε τις πληροφορίες. Πώς να διακρίνουμε την επιστημονική αλήθεια και τα επιστημονικά προϊόντα από το κουτσομπολιό και την παραπληροφόρηση. Ανήκετε σε μια νέα γενιά όπου το νόημα των συνόρων είναι εντελώς διαφορετικό από άλλες γενιές. Είστε πιο κοντά στην ιδέα που είχαν κατά νου οι ιδρυτές της Ενωμένης Ευρώπης: ονειρεύονταν μια Ευρώπη χωρίς σύνορα. Μια Ευρώπη όπου η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων θα πρέπει να συνοδεύει την ελεύθερη κυκλοφορία των ανθρώπων, των ιδεών, των στοιχείων του πολιτισμού. Μια Ευρώπη αλληλεγγύης, συνεργασίας, συμπάθειας. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια βιώνουμε τη νέα ιδεολογία της κυριαρχίας του οικονομισμού. Ότι όλα είναι οικονομία. Αντικατέστησε την ιδέα μιας ενωμένης Ευρώπης που χτίστηκε πάνω σε ανθρωπιστικές αξίες.
Σας καλώ να αναρωτηθείτε για το πώς η ιδέα ότι όλα είναι μονεταρισμός επικράτησε τόσο γρήγορα τα τελευταία χρόνια, στη Μητρόπολη του Διαφωτισμού και των πολιτιστικών αξιών: δηλαδή την Ευρώπη. Πρέπει να αναρωτηθούμε για το πώς η ιδεολογία του ρατσισμού και του φασισμού σε τόσο μεγάλη έκταση, ξαπλώθηκε σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, σε ολόκληρη την παλαιά Ήπειρο. Για το πώς έχουμε χτίσει τείχη τόσο γρήγορα στην Ήπειρο της Δημοκρατίας και της αλληλεγγύης.
Συνολικά, πιστεύω ότι αυτό που αποκαλούμε εκπαίδευση πρέπει να γίνει Παιδεία ξανά. Και εσείς, η γενιά του Erasmus, μπορείτε και πρέπει να γίνετε αγγελιοφόροι της Ιδέας αυτής.
Μέχρι τώρα, το Erasmus έχει δώσει ευκαιρίες σε πολλούς σπουδαστές και εκπαιδευόμενους που προέρχονται από μειονεκτούσες κοινωνικές ομάδες να ταξιδέψουν για πρώτη φορά έξω από τη χώρα τους, έδωσε κίνητρα σε μαθητές με χαμηλή απόδοση να προσπαθήσουν περισσότερο και τους επέτρεψε να ανακαλύψουν ότι μπορούν να το κάνουν. Συνέβαλε στην αλλαγή των στερεοτύπων και των στάσεων πολλών σπουδαστών προς αυτό που θεωρούμε “ξένο”.
Αλλά……. Δυστυχώς υπάρχει και ένα μεγάλο ΑΛΛΑ.
Πρέπει να θυμόμαστε ότι μεταξύ των φοιτητών της ανώτατης εκπαίδευσης μόνο το 7% συμμετείχε (ως τώρα) στα προγράμματα Erasmus +.
Και έρχομαι τώρα κυρίες και κύριοι στα «καθ’ ημάς». Γενιά «Erasmus» με συμμετοχή μόνο του 7% δεν γίνεται! Δεν κτίζεται έτσι η ευρύτερη Ευρωπαϊκή ταυτότητα.
Σήμερα, μας δίνεται κάπως μια νέα ευκαιρία με δύο νέες «προοπτικές» ή Δράσεις στις οποίες θα ήθελα εν συντομία να αναφερθώ.
Η πρώτη αφορά στο θεσμό των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων. Για το 2024 η προοπτική είναι να δημιουργηθούν 24 Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια. Το πείραμα ξεκίνησε με δύο πιλοτικές δράσεις στις οποίες προκρίθηκαν ήδη τρία Ελληνικά ΑΕΙ. Πιστεύω πως σύντομα θα προκηρυχθεί το 2ο σκέλος της πιλοτικής δράσης και εύχομαι να αγκαλιάσει περισσότερα από τρία Ελληνικά πανεπιστήμια.
Συμμερίζομαι τους φόβους πολλών, μήπως ο θεσμός οδηγήσει σε ΑΕΙ 2 ταχυτήτων μέσα στην Ευρώπη. Το πείραμα όμως έχει δρομολογηθεί. Και δεν μπορούμε να κάνουμε πίσω. Απ΄ ό,τι γνωρίζω ο προϋπολογισμός του έργου δεν είναι κάτι το φοβερό. Σκέφτομαι μεγαλόφωνα τα εξής:
Για να μην παρεξηγηθώ. Σύντομα θα ανακοινωθεί η προκήρυξη των σχεδίων Erasmus+ για το 2020. Που όπως είναι γνωστό, σε ό,τι αφορά στην Ανώτατη Εκπαίδευση, και όχι μόνο, αποτελούνται από δύο δράσεις: τα προγράμματα ΚΑ1-Κινητικότητα, που όχι μόνο παραμένουν ως έχουν, αλλά και ενισχύονται. Αλλά σε ό,τι αφορά στα ΚΑ2 της Ανώτατης Εκπαίδευσης (Στρατηγικές Συμπράξεις):
Κάθε χρόνο, υποβάλλονται 35-40 προτάσεις και εγκρίνονται με διαδικασίες αξιολόγησης οι 5-6 από αυτές, με ένα ποσό της τάξης των 300-400,000 ευρώ για ένα διάστημα δύο ετών. Συνεπώς, υπάρχει διαθέσιμο ένα κονδύλιο της τάξης του 1 εκατ. ευρώ τον χρόνο (2020) για τις δράσεις αυτές. Η γνώμη μου είναι πως το ποσό αυτό μπορεί να βρεθεί τρόπος να χρηματοδοτήσει τα τρία ήδη συμπράττοντα Πανεπιστήμια φέτος και άλλα τόσα του χρόνου, ενισχύοντας τις πανεπιστημιακές αυτές συμμαχίες ως συμπράξεις. Για να γίνει κάτι τέτοιο, αποφασίζει η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου πως για τώρα η Εθνική Προτεραιότητα είναι να ενισχυθούν αυτές οι συμπράξεις. Και φυσικά, οι τρεις φορείς υποβάλλουν προτάσεις προσαρμοσμένες στο πλαίσιο της «Σύμπραξης». Και στη διαδικασία αξιολόγησής τους δίνεται απόλυτη προτεραιότητα.
Αναφέρθηκα σε δύο νέες προοπτικές ή νέες καταστάσεις:
Η δεύτερη είναι πως από το 2021, όπως είναι γνωστό, ο προϋπολογισμός του Erasmus+ διπλασιάζεται. Αυτό σημαίνει πως, αν τώρα το ΙΚΥ/Εθνική Μονάδα Erasmus+ έχει φτάσει στο σημείο να διαχειρίζεται γύρω στα 50-60 εκατ. ευρώ τον χρόνο, ο προϋπολογισμός που θα πρέπει να διαμορφώσει μέσα στο 2020 για το 2021 θα πρέπει να είναι της τάξης των 120 ίσως και πολλών παραπάνω εκατ. ευρώ.
Αυτό σημαίνει τουλάχιστον δύο πράγματα:
1. Πως από τώρα το Υπουργείο σε συνεργασία με το ΙΚΥ θα πρέπει να ετοιμάζεται για μια τέτοια προοπτική. Ίσως μια κοινή ομάδα εργασίας ΙΚΥ-ΥΠΑΙΘ θα ήταν χρήσιμη.
2. Η διαχείριση διπλάσιου κονδυλίου, είμαι σχεδόν βέβαιος, πως θα απαιτήσει και παραπάνω προσωπικό για το ΙΚΥ. Αυτή τη στιγμή το κτήριο στο οποίο στεγάζεται είναι ακατάλληλο για να δεχτεί επιπλέον προσωπικό. Οι διαδικασίες για απόκτηση «ιδιόκτητου» κτιρίου έχουν προχωρήσει, καθώς και τα χρήματα υπάρχουν (Κληροδότημα) και το κτήριο έχει βρεθεί. Η όλη διαδικασία έχει σκαλώσει σε μια απαντητική επιστολή που πρέπει να στείλει η μία υπηρεσία στην άλλη και εκκρεμεί από το περασμένο Ιούνιο. Και φυσικά, ότι έχει να κάνει με κληροδοτήματα εμπεριέχει άπειρες καθυστερήσεις. Αν μπορέσει η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου να απλοποιήσει τις διαδικασίες αυτές ή να τις ξεπεράσει θα είναι ευχής έργο. Εύχομαι το επόμενο ΔΣ να έχει καλύτερη τύχη από μας.
Θα μπορούσα να αναφερθώ σε πολλές από τις δραστηριότητες του ΙΚΥ σε σχέση και με το Erasmus+ ή τα ΕΣΠΑ. Λ.χ. τη δράση EPALE για τους τομείς της εκπαίδευσης ενηλίκων και την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Που το Υπουργείο Παιδείας την εμπιστεύθηκε στο ΙΚΥ. Και θα σταματήσουμε επιτέλους να υποχρεωνόμαστε στους αδελφούς Κύπριους για την υποστήριξη της πλατφόρμας Epale. Για τις υπόλοιπες δράσεις μέσα και έξω από το Erasmus+. Για ό,τι γίνεται στα άλλα Ευρωπαϊκά προγράμματα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συνεργάτες στο Δ.Σ. που αφιλοκερδώς πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους όλα αυτά τα χρόνια. Τα στελέχη και το προσωπικό του ΙΚΥ για όλη τη συνεργασία που είχαμε. Όλους εσάς που συμμετέχετε στα προγράμματα αυτά δίνοντας από τον χρόνο σας και την ενέργειά σας. Που βοηθήσαμε όλοι να γίνει το Ελληνικό Erasmus+ ένα από τα πιο πετυχημένα στην Ευρώπη.
Εύχομαι καλή επιτυχία στην εκδήλωση.